بررسی فرایندهای مورفودینامیکی شکل‌دهنده دره خضرآباد بر اساس شواهد و تحلیل رسوب شناسی حوضه

شناسنامه علمی شماره

چکیده

رسوب و ویژگی­های آن از مهم‌ترین و متقن­ترین شواهد و داده در بررسی شرایط محیطی از جنبه‌های مختلف اعم از شرایط زیستی، اقلیمی (نوسانات و تغییرات)، تکتونیکی و حتی شرایط باستان شناختی و تمدنی است. بنابراین، رسوب را از وجوه و نقطه نظرهای مختلفی مانند جنس، مواد تشکیل دهنده، ذرات و قطر آن‌ها، ریشه درختان و آثار و بقایای جانوران موجود در آن‌ها و... بررسی و مورد آزمایش قرار می­دهند. مطالعه حاضر به بررسی دانه سنجی رسوبات در حوضه آبریز خضرآباد که در غرب شهر یزد قرار گرفته است، جهت شناخت و درک فرآیندهای حاکم و اثر گذار بر تغییر ناهمواری‌ها و همچنین تغییرات اقلیمی گذشته می­پردازد. جهت این امر، پس از بازدید میدانی از حوضه شش نمونه رسوب در طول دره-رودخانه خضرآباد برداشت و پس از انتقال به آزمایشگاه، شستشو و خشک گردیدند. سپس مقدار حدود 300 گرم برای هر نمونه در دستگاه گرانولومتری به مدت 15 دقیقه قرار داده شدند. قطر الک­های مورد استفاده در این آزمایش از درشت به ریز به ترتیب 2000، 1000، 550،  355، 250، 125، 63 میکرون بوده است. پس از مشخص­کردن درصد رسوب روی هر الک به کمک نرم افزار Gradistat، عوامل آماری رسوب شناسی از قبیل میانگین (Mz)، میانه (Md)، انحراف معیار جامع (SDI)، چولگی جامع (SKI) و کشیدگی منحنی (Ku) بدست آمد. نتایج آزمایش حاکی از چند خاستگاه و ژنز بودن رسوبات است به گونه­ای که فرآیندهای جریانی، یخچالی و تکتونیکی را می­توان به ترتیب از مهم‌ترین عوامل دخیل در ایجاد این رسوبات قلمداد کرد. از این نظر، در کواترنر، حوضه تحت تاثیر شرایط یخبندان و ذوب یخ قرار داد، علاوه بر آن تکتونیک نیز حوضه (بخش­های میانی حوضه) را تحت تاثیر قرار داده است. همچنین، بررسی پارامترهای آماری حاکی از وجود سیلاب­های بزرگ در منطقه مورد مطالعه است؛ چرا که انحراف معیار در برخی از نمونه­های رسوب بسیار بالا است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The study and analysis of sediments of Qezrabad valley for knowing past morphodynamic processes

چکیده [English]

Sediment and its characteristics is the most important witness and data for studying environment condition from point of climatic changes, tectonic condition view and also archaeology states. Therefore, sediment could be studied from point of genes, material, diameter, the root of trees, fauna, biota, and etc. in this research, we have studied granolometery of sediments of Qezrabad catchment, That is located in the west of Yazd city, to know dominant processes that have created and changed landforms in the Qezrabad catchment and also, past climatic changes. To do this, we sampled sex cases after field study. Then, we took samples to the laboratory of geomorphology, and put about 300 grams inter shaker set for any case for about15 minutes. The diameter of used meshes were 2000, 1000, 550, 355, 250, 125, and 63 mm in orderly. Then, using Gradistat software we calculated statistics parameters includes Mz, Md, SDI, SKI, and Ku. Results show that sediment has some geneses, so that fluvial, glacial, and tectonic processes are the most important factors in creation and changes of the sediments in quaternary orderly. Thus, the region has been affected by glaciers and neo-tectonic activity in quaternary. Also, statistics parameters of sediments show mega-floods in the period, because, there is high standard deviation in the some sediment cases.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Morphodynamic
  • Qezrabad valley
  • Sedimentology
  • Granolometery