تحلیل فضایی رودباد جنب‎حارّه در مناطق بیابانی خاورمیانه و شمال آفریقا با تأکید بر ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیای دانشگاه زنجان

2 استاد هواشناسی، پژوهشکده هواشناسی، تهران

3 کارشناس ارشد آب‌و‌هواشناسی سینوپتیک، دانشگاه زنجان

چکیده

شناخت نحوة رخداد رودباد به عنوان یکی از اجزای اصلی گردش عمومی جوّ، تأثیر بسزایی در پیش‌بینی و چگونگی وقوع سایر رویدادهای اقلیمی دارد. در پژوهش حاضر، از داده‌های مربوط به مؤلّفه­مداری و نصف‎النّهاری باد در ترازهای 200، 300، 400 و 500 هکتوپاسکال، در محدودة عرض جغرافیایی20 تا  80 درجة شمالی و طول جغرافیایی 10 درجة غربی تا120 درجة شرقی بهره‌گرفته شده است. بازه زمانی مورد استفاده، شامل فروردین 1330 تا اسفند 1389 بوده است. در این مطالعه ماتریسی به ابعاد 1325×21914 (سطرها تعداد روز و ستون‎ها تعداد یاخته‎ها است) از متوسط روزانة سرعت باد، برای هر تراز تدوین گردید. این داده‎ها با به کارگیری نرم‌افزار GrADS استخراج شده است. سپس با استفاده از نرم‌افزار Arc Map بیضی استاندارد برای هر تراز ترسیم گردید.
 نتایج تحلیل توصیفی در مقیاس سالانه، بیانگر رخداد مرکز متوسّط سالانه رودباد جنب‎حارّه بر فراز شمال آفریقا، دریای سرخ و شمال عربستان در تراز 200 هکتوپاسکال است. مرکز مزبور در ترازهای پایین‌تر به سمت شرق جابجا شده است. همچنین بررسی متوسّط فراوانی سالانه حاکی از رخداد بیشینة وقوع هسته در مناطق مذکور است. این امر یکی از عوامل مهم در انتقال پدیدة گرد وغبار به جنوب ‌غرب و غرب کشور است.
 ترسیم بیضی استاندارد در تمام سطوح نشان داد که کشور در نیمة دوم بیضی استاندارد قرار گرفته است و در ترازهای پایین‌تر بیضی استاندارد به سمت غرب و تا حدودی شمال جابجا شده است. بررسی فراوانی بیشینة هسته در طول دوره، مراکز بیشینة فراوانی وقوع هسته را در خوزستان، بوشهر، فارس، کرمان، هرمزگان و سیستان‎ و ‎بلوچستان نشان داد. نحوة عملکرد دینامیکی هستة رودباد در ورودی راست و خروجی چپ هسته، که همراه با واگرایی بالایی است، همزمان با همگرایی در منطقه‌ای که فاقد رطوبت کافی است، توفان غباری را در پی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Spatial analysisof subtropical jet stream in the desert areas of Mideast and North Africa with a focus on Iran

نویسندگان [English]

  • H. Asakereh 1
  • H. Ghaemi 2
  • A. Beyranvand 3
1
2
3
چکیده [English]

Understanding how jet streams influence climate prediction and how other events take placeis one of the main objectives of any analysis of general atmosphere circulation. In the present study, the data are used from the zonal and meridional wind components at levels 200, 300, 400 and 500 Hap, ranging from north latitude of 20° up to 80°, and longitude of 10 ° up to 120 °.The time interval is from March 1951 to March 2011.A matrix is created atthe size of 1325 × 21914 the rows are days and the columns are pixels).The daily mean wind speed is considered for each level. These data are extracted by using GrADS software. Then, using Arc Map software, standard ellipses are drawn for each level. The descriptive analysis results indicate an annual scale of events. The annualcenter of the subtropical areas is 200 hpa over North Africa, Red Sea and northern Arabia. This center transferred at the levels below onto the East. Also, the mean annual frequency is because of the maximum occurrence of the core in the area. This phenomenon is an important factor in the transfer of dust to the Southwest and the West. The standard ellipse drawn at all levels showed that Iran is in the second half of the ellipse, and it has moved in the west and slightly north in the below level. The maximum of the core frequency during the mentioned period occurred in Khuzestan, Bushehr, Fars, Kerman, Hormozgan and Sistanva Baluchistan. The core of the jet stream in the right input and output of the left is associated with a high divergence.If there isa simultaneous ground-level convergence and a lack of moisture, dust storms occur.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jet stream
  • Iran
  • Standard ellipse
  • Zonal component of the wind
  • Meridional component of the wind
  • Desert areas

مراجع

ترابی، علی اصغر، (1355)، رودباد‎ روی ایران. پایان نامة کارشناسی‎ارشد هواشناسی، دانشگاه تهران.
 جی، لی و دیوید وانگ، (1381)، تجزیه و تحلیل آماری با Arcview GIS. ترجمة محمدرضا حسین نژاد و فریدون قدیمی‎عروس‎محله. انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
 حلبیان، امیرحسین، (1390)­، تحلیل همدید ارتباط پرفشار آزور با دماهای بیشینة ایران. فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، شمارة 96، صص 78-51.
خوش‌اخلاق، فرامرز، محمد سعید نجفی و مهدی صمدی، (1391)، واکاوی همدیدی رخداد گرد وغبار بهاره در غرب ایران. پژوهش‎های جغرافیای طبیعی،  سال 44، شمارة 2، پیاپی 80، صص 125-99.
 زریّن، آذر، (1386)، تحلیل پرفشار جنب حارّه تابستانه بر روی ایران، رسالة دکتری جغرافیای طبیعی-گرایش اقلیم شناسی، دانشگاه تربیت مدرّس تهران.
 علیجانی، بهلول، (1381)، بررسی سینوپتیک الگوهای سطح 500 هکتوپاسکال در خاورمیانه در دورة 1990-1961، مجلة نیوار، شمارة 44 و45، صص 29-70.
 فرج‌زاده‌اصل، منوچهر، حسن لشکری اسدالله خورانی، (1386)، تحلیل موقعیّت رودباد در رابطه با سامانه‌های بارشی غرب کشور ( استان‌های ایلام و کرمانشاه). مدرّس، دورة یازدهم، پیاپی53، صص256-239.
 فلاح‌قالهری، غلام‌عباس، (1390)، اصول و مبانی هواشناسی، انتشارات پژوشکده اقلیم‎شناسی.
 قائمی، هوشنگ، آذر زرین مجید آزادی منوچهر فرج‌زاده اصل، (1388)، تحلیل الگوی فضایی پرفشار جنب‌حارّه بر روی آسیا و آفریقا. فصلنامة مدرس علوم انسانی، دورة13، شمارة1، 245-219.
کاظم‎پور، علیرضا، (1357)، بررسی حالات خاص رودبادها روی ایران، پایان‎نامه کارشناسی‎ارشد هواشناسی، استادان راهنما: پروفسور پانچی کوستوارام، محمّد خیراندیش و احمد زندنیا، دانشگاه تهران.
کاویانی، محمّدرضا بهلول علیجانی، (1385)، مبانی آب‌و‌هواشناسی. انتشارات سمت، تهران.
 کیت، بوشر، (1385)، آب‎ و ‎هوای کرة زمین (جلد اول)، ترجمة هوشنگ قائمی، انتشارات سمت.
مفیدی، عباس، آذر زرّین، (1384)، « بررسی سینوپتیکی تأثیر سامانه­های کم فشار سودانی در وقوع بارش­های سیل‌زا در ایران. تحقیقات جغرافیایی، شمارة88، صص 139-113.
وحیدی‌اصل، محمد قاسم، (1379)، آمار و احتمال در جغرافیا. دانشگاه پیام نور.
 سلیقه، محمّد، علیرضا صادقی‎نیا، (1389)، بررسی تغییرات مکانی پرفشار جنب‌حارّه در بارش‎های تابستانه نیمة جنوبی ایران. جغرافیا و توسعه، شمارة 17، صص 98-83.
محمدنژاد، علیرضا، فرهنگ احمدی گیوی پرویز ایران‎نژاد، (1388)، اثر بازه‎های نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب‌حارّه و پرفشار سیبری بر چرخندزایی مدیترانه و بارش ایران. مجلة فیزیک زمین و فضا، دورة 35، شمارة 4، صص 130-115.
حجازی‎زاده، زهرا، (1374)، بررسی نوسانات فشار زیاد جنب‌حارّه در تغییر فصل ایران، رسالة دکتری جغرافیای طبیعی-گرایش اقلیم، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
Abdel Basset, H. (2001). Energy Conversions of a Desert Depression. Meteorology and Atmospheric Physics, 76, 203-222.
Archer, C. L., and Caldeira, K. (2008). Historical trends in the jet Streams, Geophys. Res. Lett., 35, L08803.
Baldi. Marina, Giovanni Dalu, Giampiero Maracchi, Massimiliano Pasqui, Francesco Cesarone. (2006). Heat Waves in the Mediterranean: A Local Feature or A Larger-Scale Effect?. International Journal of Climatology, Int.J.Climatol.26,1477-1487.
Eicher, T., and Higgins, W. (2005). Climatology and ENSO-Related Variability of North American Extratropical Cyclone Activity. Journal of Climate, 19, pp 2076-2093.
Hudson, R. D. (2012). Measurements of the movement of the jet streams at mid-latitudes, in the Northern and Southern Hemispheres, 1979 to 2010, Atmos. Chem. Phys, 12, pp 7797–7808.
Krishnamurti, T. N. (1960). The Subtropical Jet Stream of Winter, Journal of Meteorology, 18, 172-191.
Lee, Y. C., Xun Yang, Mark Wenig. (2010). Transport of dusts from East Asian and non-East Asian sources to Hong Kong during dust storm related events 1996e2007. Atmospheric Environment 44, 3728-3738.
Leroux .S, Nicholas, M., Hall, J. (2009). On the Relationship between African Easterly Waves and the African Easterly Jet.
Moon, Y. S., Lee, S. H. (2008). Meteorological guideline for forecasting Asian dust using WRF (Weather Research Forecasting version 2.2) in the Korean peninsula. Extended abstracts and workshop presentations for the 8th WRF Users’ Workshop, June 11e15, 2007.
Rodionov. Sergei, Raymond Assel, 2001, A New Look at the Pacific/North American Index, Geophysical Reserch Letters; Vol.28, NO.8, pp 1519-1522.
Saha, K. (2010). Tropical Circulation System and Monsoons, Springer Heidelberg Dordrecht London New York.
Seager. R, N., Harnik, W. A., Robinson, Y., Kushnir, M., Ting, H.-P. Huang and Velez, J. (2005). Mechanisms of ENSO-forcing of Hemispherically Symmetric Precipitation Variability, Q. J. R. Meteorol. Soc. 131, pp. 1501–1527.
Strong, Robert Davis, E. (2007).Variability in the Position and Strength of Winter Jet Stream Cores Courtenay Related to Northern Hemisphere Teleconnections; Journal Of Climate; Volume 21.
Strong, C., and Davis, R. E. (2007). Variability in the Position and Strength of Winter Jet Stream Cores Related to Northern Hemisphere Teleconnections, Journal Of Climate, 21.
Woollings, T., Hannachi, A., Hoskins, B. (2010). Variability of the North Atlantic eddy-driven jet stream; Quarterly Journal of The Royal Meteorological Society, 136 (649), 856–868.
http://www.esrl.noaa.gov/psd/data/gridded/data.ncep.reanalysis.pressure.
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار