تحلیل عوامل مؤثر بر شکل‌گیری و توسعه فرسایش خندقی (مطالعه‌ موردی: حوضه دشت‌کهور در استان فارس)

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

3 کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه تهران

چکیده

شناسایی عوامل مؤثر در گسترش فرسایش خندقی و پهنه­بندی آن یکی از ابزارهای اساسی و مهم جهت مدیریت و کنترل این پدیده و انتخاب مناسب­ترین و کاربردی­ترین گزینه موثر در مقابله با این پدیده است. از این رو این تحقیق با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر رشد و گسترش فرسایش خندقی و پهنه­بندی حساسیت اراضی به فرسایش خندقی در حوضه دشت ­کهور با روش تحلیل سلسله مراتبی انجام شده است. بدین منظور ابتدا تعدادی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر توسعه فرسایش خندقی در منطقه شامل: درصد شیب، جهت شیب، سنگ­شناسی، کاربری اراضی، منابع و قابلیت اراضی، شناسایی و در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه و رقومی‌ شدند. سپس نقشه محدوده خندق‌ها با استفاده از عکس‌های هوایی مربوط به سال 1372 تهیه گردید. در مرحله بعد، با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP) عوامل مؤثر به صورت زوجی و وزن هر یک از عوامل که نشان دهنده میزان تأثیرآن‌ها است محاسبه شده است. آنگاه با توجه به مقادیر کمی، نقشه وزنی هر عامل، تهیه و در نهایت اقدام به پهنه­بندی فرسایش خندقی با استفاده از لایه‌های وزنی و ضریب وزنی مربوط به هر یک از عوامل گردیده است. نتایج حاصل از این بررسی نشان می‌دهد که از بین عوامل بررسی شده، فاکتور سنگ­شناسی، با ضریب 4667/0، در درجه اول و عامل کاربری اراضی، با ضریب 2483/0، در درجه دوم اهمیت در ایجاد خندق‌های منطقه است. بررسی میزان صحت نقشه پهنه­بندی با نقشه محدوده خندق‌های منطقه، مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج نشان می‌دهدکه 100 درصد از محدوده مورد بررسی شرایط خندقی شدن در پهنه‌های با ریسک­پذیری زیاد و خیلی زیاد قرار دارد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Factors Affecting the Formation and Development of Gully Erosion: A Case Study of Kahoor Plain in Fars Province

نویسندگان [English]

  • mojtaba yamani 1
  • sayyedmohamad zamanzadah 2
  • mehdi ahmadi 3
1
2
3
چکیده [English]

Identifying the effective factors in the development of gully erosion and its zonation is one of the basic and important tools for the management and controlling of this phenomenon. Also, choosing the most suitable and operative method helps to diminish the effects of this phenomenon. Hence, the aim of this research is to identify the factors influencing the development and spreading of the gully erosion and zonation of sensitive lands in Kahoor plain basin by the AHP method. According to this, at the beginning, factors with the most effects on the gully erosion development in the area were identified as slope percentage, slope orientation, lithology, lands use, and vegetation. These items were digitized in the geographic information system (GIS). Then, using aerial photos, the gullies were mapped. Next, using the AHP method, the effective factors were compared two by two, and the weight of each factor which indicated its impact rate was calculated with regard to the quantity values. Then, the weighted maps of each factor were prepared and, finally, gully erosion zonation was created by using the weighted layers and weighted relevant coefficients. The results show that, among the above-mentioned factors, lithology with a coefficient of 0/4667 is the first and the land use with a coefficient of 0/2483 is the second important factor in creating gully regions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gully erosion
  • AHP model
  • Kahoor plain