تحلیل پدیده گرد و غبار در جنوب و مرکز استان فارس

نویسندگان

1 دانشیار اقلیم شناسی، دانشگاه یزد،

2 دانشجوی کارشناسی ارشد اقلیم شناسی، دانشگاه یزد،

چکیده


 
یکی از پدیده­های رایج و مخرب در مناطق خشک و بیابانی ایران و جهان، گرد و غبار است که می­تواند اثرات زیانباری بر روی محیط زیست و زندگی بشر داشته باشد. استان فارس به ویژه نواحی جنوبی و مرکزی آن به علت موقعیت جغرافیایی و قرارگیری در عرض­های پایین، از مسیرهای رطوبت کمتر بهره برده و نزدیکی آن به منابع عظیم تولید گرد و غبار در بیابان­های عربستان و عراق باعث شده تا همواره در معرض این پدیده­ قرار داشته باشد و در بعضی از اوقات سال دچار خسارت نیز می­شود. از این رو شناخت چگونگی پیدایش این گرد و غبارها  جهت مقابله با کاهش اثرات زیانبار این پدیده درمنطقه می­تواند مفید واقع شود. دراین تحقیق، داده­های ساعتی، سمت و سرعت باد و وضعیت هوای حاضر ایستگاه­های همدیدی جنوب و مرکز استان فارس (شیراز، لار، لامرد، داراب و فسا) مورد بررسی  قرار گرفت و پس از استخراج کدهای مربوط به پدیده گرد و غبار (کدهای 6 تا 9 و 30 تا 35) و تحلیل آماری داده­های هواشناسی مرتبط با  این پدیده با استفاده از نرم افزار SPSS، گلبادها و گل­غبار­های سالانه و ماهانه ایستگاه­های همدیدی جنوب و مرکز استان فارس با استفاده از نرم افزارهای WRplot & WDconvert طی دوره آماری مشترک1992- 2008 ترسیم شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می­دهد که اکثر روزهای همراه با گرد و غبار در ایستگاه­های جنوب و مرکز استان فارس در فصول بهار و تابستان اتفاق می­افتد و در ایستگاه­های مرکزی استان (شیراز و فسا) اردیبهشت ماه بیشترین فراوانی ماهانه این پدیده را به خود اختصاص می­دهد. در ایستگاه­های جنوبی استان (لار، لامرد و داراب) بیشترین فراوانی ماهانه آن­ها مربوط به تیر ماه است. همچنین میانگین روزهای همراه با پدیده گرد و غبار در ایستگاه­های لار 1/88، لامرد 39، داراب 54، فسا 3/30 و شیراز 1/56 روز درسال می­باشد که ایستگاه لار بیشترین میانگین سالانه روزهای گرد و غبار را در بین ایستگاه­های منتخب داشته است. بعلاوه، با توجه به بررسی گل بادها و گل غبارهای سالانه و ماهانه هر 5 ایستگاه، مشخص شد که جهت باد غبارها با جهت باد غالب منطقه هم جهت بوده و اکثر رخداد پدیده گرد و غبار در ایستگاه­ها، مربوط به ساعت­های بعد از ظهر است. با توجه به این که میانگین سالانه سرعت باد غبارها در منطقه تقریبا یک متر بر ثانیه است، این خود بیانگر آن است که به طور عمده پدیده گردوغبار در مرکز و جنوب استان فارس منشا محلی (کد 07) نداشته و خاستگاه اصلی 98% آن­ها بیرونی (کد06) است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of Dust Phenomenon in the Southern and Central Fars Province

نویسندگان [English]

  • KAMAL OMIDVAR 1
  • ZAHRA OMIDI 2
1
2
چکیده [English]

One of the common and destructive phenomena in dry and arid regions of the world and Iran is dust storm which may have harmful effects on human life and environment. Iran is also exposed to this phenomenon because of its geographical location in arid and semiarid areas. Fars province, especially its southern and central regions, due to being located in low latitudes and its geographical position, takes less advantage of humidity routes, and its proximity to the major sources of dust within the deserts of Arabia and Iraq always exposes it to this phenomenon. Therefore, understanding how such dust is produced can be of benefit  in reducing its destructive effects in the region. This research examines the hourly data of wind direction and speed and the current weather condition of synoptic stations in southern and central Fars (Shiraz, Lar, Lamerd, Darab and Fasa). After extracting the codes related to dust phenomenon (codes 6-9 and 30-35) and a statistical analysis of the aerology data related to this phenomenon using an SPSS software, the annual and monthly Wind Roses and Dust Roses of the synoptic stations in southern and central Fars were drawn using WDconvert and WRplot software during the common statistical period of 1992-2008. The results of this investigation show that the dust occurs in the stations of southern and central Fars province on most days in spring and summer. Also, the highest monthly frequency of this phenomenon may be assigned to the central stations of this province (Shiraz and Fasa), In the southern stations (Lar, Lamerd and Darab), the highest monthly frequency is related to July. In addition, the average days with dust in Lar, Lamerd, Darab, Fasa and Shiraz stations  are 88.1, 39, 54, 30.3 and 56.1 a year respectively. Among the selective stations, Lar station has the highest annual average in terms of dusty days. The results of the research also suggest that the most days with dust occur in spring and summer.The highest frequency of this phenomenon in central and southern stations is May and July respectively. Studying the monthly and annual Wind Roses and Dust Roses of station, it is clear that the wind direction of dusts is equal to the direction of the dominant wind, and the maximum occurrence of this phenomenon is in  afternoon hours. Since the average annual wind speed of dusts in this region is almost 1m/s, dust phenomenon in Fars province doesn’t have a local source (code 07); rather, the major origin of 98% is outdoors (code 06).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wind
  • Dust
  • Wind Rose
  • Dust Rose
  • Fars province