جغرافیای رقابت بر سر منابع آب و خاک؛ (مطالعه موردی: رقابت بر سر منابع آب استان چهارمحال و بختیاری و قاچاق خاک‌های مرغوب ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران ، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.29252/grd.2018.1480

چکیده

این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی در پی یافتن پاسخ این مسئله است که با توجه به کمبود منابع آب­های سطحی و توزیع نامتناسب این منابع در سطح کشور و نیز در معرض خطر قرار گرفتن خاک‌های مرغوب کشور توسط عواملی چون فرسایش خاک و نیز بحث مربوط به قاچاق خاک؛ چه عواملی زمینه بروز کشمکش و رقابت بر سر منابع آب و خاک در ایران را بوجود آورده و این کشمکش و رقابت بر سر منابع چه پیامدهایی را به دنبال داشته است.با توجه به نتایج این تحقیق، صرف­نظر از مؤلفه­های کمبود و نیاز که عامل اصلی بروز رقابت و کشمکش بر سر منابع آبی در داخل ایران شده­است، سوء مدیریت، ناکارآمدی الگوی مصرف و توسعه­های کمی­محور، ناشیانه و بدون مطالعه دقیق در قالب طرح­های انتقال آب از استان­های بالادست به استان­های پایین­دست، زمینه­ساز رقابت و کشمکش بر سر منابع آبی در کشور شده­اند. منابع خاک کشور نیز همگام با منابع آب در معرض تهدید و نابودی قرار گرفته­اند. در کنار فرسایش میلیون­ها تن خاک در سال، خاک­های کشاورزی در صدها نقطه از کشور در معرض آلودگی توسط آلاینده­هایی چون سموم کشاورزی، فلزات سمی و فاضلاب­ها قرار گرفته­اند. معضل دیگری که امنیت کشاورزی ایران را تهدید می­کند، قاچاق خاک­های مرغوب کشور به کشورهای حاشیه خلیج فارس است که به­دلیل کم توجهی مسئولین و نبود یک نظارت قوی و یک سازماندهی مؤثر برای مبارزه با آن، همچنان ادامه دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Geography of Competition for Water and Soil Resources: A Case Study of Competition for the Water Resources in Chaharmahal and Bakhtiari Province and Smuggling of High-quality Soil

نویسندگان [English]

  • Seyyed Abbas Ahmadi 1
  • Ahmad Reza Azimi 2
1 Assistant professor of political geography, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Master in political geography, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Due to the shortage of surface water resources, the disproportionate distribution of these resources in the country, and at the risks facing the country's high-quality soils, such as soil erosion and soil smuggling, this study seeks to find answers to the questions ‘what has caused the controversy and competition over the water and soil in Iran?’ and ‘what are the consequences of this conflict?’. According to the results of this study, regardless of the components of shortage and need, which are the main causes of competition and conflict over water resources inside Iran, there are other factors at work. They include mismanagement, inefficiency of consumption patterns and quantitative development plans made abruptly and without any proper study in the form of plans for water transfer from the upstream provinces to lowerer provinces. Soil resources are threatened and destroyed along with water resources. In addition to the erosion of millions of tons of soil per year, agricultural soils in hundreds of places in the country are exposed to contaminants such as agricultural pesticides, toxic metals and sewage. Another problem threatening the security of Iran’s agriculture is the smuggling of high-quality soil to the Gulf states, which continues to be due to the lack of attention of the authorities and the lack of strong control and effective organizations to combat it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Competition for resources
  • Iran’s water resources
  • Iran’s soil resources
  • Geopolitics
  • Soil smuggling
آقا نباتی، (1383)، «دریاچه­های داخلی ایران»، پژوهشگاه ملی اقیانوس­شناسی و علوم جوی، قابل دسترسی در: http://www.inio.ac.ir/Default.aspx?tabid=2144 .
ابراهیمی، امیر، 7/10/1394، روزنامه آفتاب یزد، «تجارت پرسود قاچاق خاک ایران»، قابل دسترسی در: http://aftabeyazd.ir/22712.html.
احمدی، عبدالمجید و درخشان، مهدی، (1390)، «مسائل و مشکلات دریاچه زریوار و ارائه راهکارهایی برای حل آن­ها»، نشریه رشد آموزش جغرافیا، دوره بیست و پنجم، شماره 3.
درخشان، نوشین، 7/10/1394، روزنامه آفتاب یزد، «تجارت پرسود قاچاق خاک در ایران»، شماره 4510.
پایگاه خبری شفقنا، 30/1/1396، «طرح انتقال آب و کشمکش بین استان­های چهارمحال‌و‌بختیاری و اصفهان»، قابل دسترسی در: http://life.shafaqna.com/news/9708/1393/01/30.
خبرگزاری جمهوری اسلامی، 18/9/1393، «اجرای خط اول انتقال آب به یزد»، قابل دسترسی در: http://www.irna.ir/fa/News/81420061/ .
خبرگزاری تحلیلی ایران (خبر آنلاین)، 30/4/1395، «نزاع خونین بر سر آب، چالش انتقال آب سد چغاخور»، قابل دسترسی در: http://www.khabaronline.ir/detail/558239/society/environment.
خبرگزاری تسنیم، 18/2/1395، «تونل گلاب، به­نام شرب، به­کام صنعت»، قابل دسترسی در: https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/02/18/1067410.
سازمان حفاظت از محیط­زیست، 20/7/1393، «نگاهی به وضعیت منابع آب و خاک کشور».
شبکه اطلاع­رسانی دانا، (14/9/1395)، «تجمع اعتراضی ... برای انتقال آب بود»، قابل دسترسی در: http://www.dana.ir/news/967398.html.
صمدی­بروجنی، حسین، (1389)، «انتقال آب بین حوضه­ای (فرصت­ها و چالش­ها)»، مرکز تحقیقات منابع آب، دانشگاه شهرکرد.
- فاتح، شاهرخ، 26/7/1395، «بحران کم­آبی زندگی در فلات ایران را تهدید می‌کند»، روزنامه اطلاعات، قابل دسترسی در: http://www.ettelaat.com/etiran/?p=238106.
فرید، یدالله، (1366)، «سیر اندیشه در قلمروهای جغرافیایی انسانی»، تارنمای تخصصی علوم جغرافیایی، قابل دسترسی در:  http://www.rostashahr.ir/fields/urbanplanning/306 .
کاویانی­راد، مراد، (1395) «بحران خاک و تهدید امنیت غذایی کشور»، دیده­بان امنیت ملی، شماره پنجاه و هشتم، بهمن 95.
کریمی­پور، یدالله، (1394)، جغرافیا نخست در خدمت صلح، تهران، نشر انتخاب.
وزارت نیرو، شرکت مدیریت منابع آب ایران، دفتر مطالعات پایه منابع آب، بهار 1395، «بررسی منابع آب زیرزمینی کشور تا پایان سال آبی 94-93»، تاریخ دسترسی: 5/4/1396.
Chauhan, Ashish and mittu, Bharti, (2015), “Soil Health - An Issue of Concern for Environment and Agriculture”, Journal of J Bior emediation & Biodegradation.
Central Intelligence Agency (CIA), 2017, World fact book: “Iran”, Available on:
Europen Commission, (june, 2014), “Study on Soil and water in a changing environment”, Final Report.
FAO, (2011), “The state of thr world’s land and water resources for food and agriculture” The Food and Agriculture Organization of the United Nations and Earthscan.
FAO, (2014), “Iran Coutry profile”, Irrigation in the Middle East region in figures – AQUASTAT Survey 2014.
Fekadu, K, (2014), “The paradox in environmental determinism and possibilism: A literature review”, Department of Geography and Environmental Studies, Arba Mnich University, Arba Mnich, Ethiopia.
Global Water Partnership, (2014), “Coordinating land and water governance - An essential part of achieving food security”, www.gwptoolbox.org .
Istok, Robert and Koziak, Tomas, (2008), “Geopolitical context of the issues of providing water resources”, part of the grant programme KEGA No. 3/4113/06 Geopolitics, Globalistics, International Politics – theoretical solutions and educational interpretation, Project leader: doc. RNDr. Robert Ištok, PhD.
Karuka, George Njomo, (2018), “Soil and Water Conservation Measures and Challenges in Kenya; a Review”, Department of Land Resource and Agricultural Technology, University of Nairobi, Kenya.
Malthus, Thomas, (1803- 14th edition: 1826), “An Essay on the Principle of Population”, London: J.M. Dent.
Mansosu, Noemi and Snyder, Richard, (2015), “Water Scarcity and Future Challenges for Food Production”, Water jurnal, 975-992, www.mdpi.com/journal/water