نقش ویژگی‌های کانی‌شناسی رس در شدت فرونشست زمین‌های دشت ابرکوه یزد

چکیده

در دشت ابرکوه یزد پدیدۀ ناخواسته فرونشست و رانش زمین در چندین موقعیت گزارش شده است. مطالعه حاضر مربوط به رانش­های موجود در یک مزرعه پسته در مسیر جاده کمربندی  از یزد و نزدیکی ابرکوه، پس از هلال احمر است. پس از ثبت مشاهدات مرفولوژیکی، کار نمونه­برداری از خاک در موقعیت­های نشست زمین انجام شد. آزمایشات معمول خصوصیات فیزیکی و شیمیایی بر روی خاک و رسوبات انجام گرفت. آزمایشات تکمیلی مانند روش­های طیف نگاری فلوئوروسنس اشعه ایکس جهت تشخیص عناصر کل و پراش اشعه ایکس جهت کانی شناسی بر روی نمونه­های رس از رسوبات و خاک­ها صورت گرفت. آنچه می­توان به عنوان یافته­های جدید در این تحقیق اشاره کرد، وجود سازند­های رسوبی دولومیتیدر اقلیم خشک و بیابانی دشت ابرکوه است که گمان عامل کارست در نشست زمین را با تردید مواجه می­نماید. وجود دولومیت از طریق آزمایشات شیمیایی و پراش اشعه ایکس اثبات گردید. همچنین ویژگی خاص رس­ها در این ناحیه به صورت بین لایه­ایبا ترتیب تصادفی از ایلایت واسمکتیت،  توانسته است تا شدت فرونشست زمین را در این ناحیه افزایش دهد. وجود نوسانات سطح آب زیر زمینی به جای تنها افت سطح آب می­تواند تاثیر رس­ها در رانش زمین در این ناحیه را افزایش داده باشد. پیشنهاد می‌شود تا با افزودن ترکیبات کلسیم­دار، پایداری رس­ها را افزایش داد و واگرایی آنها را کم کرد. همچنین پیشنهاد می­گردد تا با چینه شناسی و شناسایی لایه­های رس موجود در رسوبات آبرفتی دشت ابرکوه، نقشه پهنه بندی خطر نشست زمین تهیه گردد تا کاربری اراضی و میزان استحصال آب را مدیریت کرد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The role of clay mineralogy properties in the subsidence intensity of the land of Abarkuh plain in Yazd

چکیده [English]

This study was done in Abarkuh plain where the disasters of land subsidence and land slide have been reported in some sites. The current study is limited to the land slide on a farm near Abarkuh. After taking an inventory of morphological properties, soil sampling from land subsidence locations was done. Routine physical and chemical analyses of the soils and depositions were also done. Advanced analyses such as spectrometry, x-ray fluorescence and x-ray diffraction were conducted on the clay fractions and the soil. One of the new concepts of this research was the dolomitic bed rock that has been confirmed after chemical and x-ray diffraction analyses to rarely form karst in arid climates. Therefore, karst cannot be a serious agent for land slide in these areas. The second new concept in this research was that interlayer random mixed minerals of illite and smectite can be intensifier agents for land depression and slide. Also, ground water table fluctuation together with downward level of groundwater can be the third factor for land sliding. As a suggestion, adding calcium compounds to soil can decrease the activity of clay to increase soil stability against soil divergence. More detailed stratigraphy in this area for surveying hazard maps of land subsidence leads to more logical land management and ground water utility.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Land subsidence
  • Water table fluctuation
  • Random mixed illite-smectite