تببین علل کاهش کیفیت کالبدی سکونت در سیاستگذاری تامین مسکن امروز ایران "از دخالت دولت ها تا الگوهای رهاشده"

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تخصصی معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار پردیس هنرهای زیبا،دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

ارزیابی سیاست های کلان در زمینه مسکن همواره علاوه بر تاثیرات اقتصادی ، از لحاظ اجتماعی فرهنگی از چالش های مهم هر جامعه ای می باشد. سیاست های تامین مسکن امروز ایران به عنوان بعدی از سیاست های کلان برنامه های توسعه، می تواند تحت تأثیر جهت گیری ها و رویکردهای دولت ها قرار گیرد. از این رو، ارائه و اجرای بسیاری از پیشنهادهای سیاست های مسکن در طی دهه های گذشته ناتوانی نظام برنامه ریزی مسکن در تأمین مسکن را نشان می دهد که این امر ناشی از فقدان نظام جامع مدیریت مسکن در عرصه های نظری، تجربی و اجرایی می باشد. این پژوهش به دنبال این خواهد بود که در ایران دولت ها چه جهت گیری نسبت به سیاست تامین مسکن و علی الخصوص کیفیت ساخت آن داشته اند. پرسش این پژوهش بر این پایه استوار است که سیاست های دولت در بخش مسکن در دوره های مختلف چه تغییراتی را در کیفیت معماری مسکونی داشته است. برای پاسخ به این پرسش به بیان مقوله سیاست های توسعه مسکن در ایران پرداخته و در ادامه با توجه به متغییر وابسته به طراحی یک پرسشنامه از صاحب نظران امر و همچنین به نمونه های موفق این مقوله اشاره و سپس با توجه به نتایج حاصله از آن ، به تحلیل نمونه موردی 5 شهرک های مسکونی واقع در منطقه2۲ (که با دخالت مستقیم دولت ساخته شده) با استفاده از داده های کیفی مورد مطالعه قرار می گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Clarifying the causes of decrease in physical quality of housing in policy in iran today" From government involvement to abandoned patterns" )22 district of Tehran as a sample )

نویسندگان [English]

  • mohsen rostami 1
  • hamed mazaherian 2
1 Ph.D Architecture, School of Architecture, University College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor, School of Architecture, University College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

مسکن یکی از ضروری ترین نیازهای انسان و به نوعی یکی از حقوق اولیه انسانی است. بعد از خوراک و پوشاک، مسکن سومین نیاز اساسی افراد جامعه است که برای حفظ و بقای فرد و جامعه از اهمیت فراوانی برخوردار است. (ستار زاده، ۱۳۸۸، ۵۷). تأمین مسکن مناسب بسته به شرایط بازار مسکن، وضعیت اقتصاد کلان، تحولات جمعیتی و میزان نیاز به مسکن، رویکرد حاکم بر دولت ها و ظرفیت درونی آنها متفاوت می باشد. در سند چشم انداز بیست ساله و سیاست های کلی نظام نیز تأمین مسکن مناسب و با کیفیت برای اقشار کم درآمد و کاهش سکونتگاه های غیر رسمی و نوسازی و بهسازی بافت فرسوده مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در سیاست های ناظر بر برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی که سطح چهارم سیاست های کلی است و شامل پنج برنامه در بازه زمانی این تحقیق، می شود به طور جداگانه به حوزه مسکن توجه شده و سیاست ها و راهبردهای اجرایی و عملیاتی برای تحقق آنها پیش بینی گردیده است(مهدوی نژاد،1398،24).
هدف این پژوهش به ارزبایی سیاستهای مسکن و نقش تصمیم گیری و دخالت های دولت در بخش کیفی مسکن می پردازد و همچنین دولت های مختلف و تحولات سیاسی، تاثیر چشمگیری بر تمامی متغییرهای زمینه ای (شکل گیری معماری معاصر ایران) داشته است.
فرضیه این پژوهش بر این پایه استوار است که هر کجا سیاست های تامین مسکن و مسکن سازی در کشور بر پایه مفاهیم گذشته معماری ایران گرفته شده است از منظر کیفی و حس تعلق به مکان پاسخگوی ساکنین بوده و همچنین جزء برگزیدگان مسکن موفق از منظر متخصصین و صاحبنظران نیز بوده است.
روش تحقیق این پژوهش بر این اساس می باشد که برای رسیدن به تنوری رابطه بین معماری و سیاست و با توجه به نمونه مدلهای مورد مطالعه ، نیازمند فراهم آوردن شرایطی برای دریافت اطلاعات مورد نیاز در حوزه های مختلف تحقیق و نحوه تاثیر آنها بر مکانیزمهای کیفیت در طراحی مسکن هستیم. در این روش، مسیر رجوع به آثار و نقد و تحلیل مبنای کار می باشد که بر این اساس سه وجه: مسیر انتخاب آثار از دیدگاه صاحب نظران، مسیر نقد و تحلیل آثار و مسیر شناسنایی اشتراکات و رویکرد ها در نظر گرفته می شود. در مسیر انتخاب آثار در ابتدا دیدگاه صاحب نظران معاصر این حوزه در مورد "مسکن با کیفیت، موفق و مانا" را از نظر گرایش فکری، نوع هویت و بحران آن در ظرف زمان و همچنین راهکار علمی و نگاه آینده به صنعت ساختمان کشور مورد بررسی قرار می گیرد که در این راستا با بررسی نمونه های موردی مسکن با کیفیت ساخته شده در بعد از انقلاب که از نگاه صاحب نظران از با کیفیت ترین های مسکن می باشد و دارای جوایز بین اللملی می باشد، انتخاب تحلیل و بررسی می شوند و در انتها با توجه به یک پرسش نامه بر اساس متر و مقیاس انتخابی با 3 شهرک مسکونی ساخته شده در منتطقه 22 مورد تطبیق و بررسی قرار میگیرد. بناها انتخابی در منطقه 22 با کاربری مسکونی ، به دو دلیل: اول اینکه مسکن یکی از موضوعات مهم و تاثیر گذار طراحی در شکل و سیمای شهر می باشد و دوم، مسکن زمینه ای از طراحی است که طیف گسترده ای از تجریبات معماران در طول دوران کاری آنها می باشد که در این بین، آثار انتخاب شده در محدوده جغرافیایی منطقه 22 تهران یکی از مهم ترین مناطقی بوده که با بیشترین پهنه مسکونی در شهر تهران می باشد که سیاست در نحوه مکانیابی و شکل دهی فرم معماری آن نقش بسزا و تاثیر گذاری داشته است. این تحقیق به بررسی کیفیت معماری مسکن شهرک شهید باقری، ساحل، امید دژبان در منطقه 22 تهران در بازه زمانی سالهای 1379 به بعد صورت گرفته است . در روش پژوهشی که در این تحقیق انجام می پذیرد، روشهای آزمایشی به همراه استفاده از داده های حاصل از ابزارهای مختلف مانند: پرسشنامه ها، مصاحبه های تشخیصی، روشهای مشاهده عینی انجام میگیرد. سپس نمونه های مورد مطالعه، از سوی نظریه پردازان و متحصصان و معماران معاصر ، مورد تحلیل و بررسی واقع می شود و به نوعی در منابع اصلی و ادبیات موضوع به آنها پرداخته خواهد شد. یکی از معیارهای انتخاب این نمونه ها، وجود اطلاعاتی مبنی بر پاسخگو بودن به معیارهای مورد خواست کیفیت مسکن در بهبود کیفیت محیط است.
نتایج در این پژوهش نشان می دهد که نمونه های موردی موفق و مانایی که نام برده شده، همگی تحت طراحی، اجرا و نظارت بخش خصوصی بوده است و دولت هیچگونه دخل و تصرفی در این حوزه نداشته است . از سویی دیگر با توجه به استخراج شاخص های این نمونه های موردی موفق و انطباق آن با مسکن های شهری که دولت در آن نقش اساسی داشته است، مشاهده می شود که مسکن های دولتی ساز هیچگونه از این شاخصه ها را در ساخت و ساز نداشته است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Policy
  • government
  • housing
  • quality of housing
  • private sector

مراجع

-Ahari ,Zahra(1988),minimum housing , building and housing research center , ministry of housing and civil planning.
-Ahmadi,Hasan(1995),housing planning ,city planning from disturbance to coordination ,series of articles of development in housing policies lectures, national organization of housing publication, second book.
-Arjomandnia, A. (1975). Analysis of Housing Indicators in Iran, Journal of Environmental Studies.
-Azizi. M.M. (1996). Housing Program Process Analysis Iran, Bottlenecks and Criteria, Part II, Proceedings of the Third Conference of the Housing Developme nt Policies.
-Azizi, M. M. (2004). Housing Indicators Position in the Housing Planning Process, 17, Issue of Fine Arts, Tehran University.
-Azizi, M. M. (2005). Analysis to Position and Transformation of Urban Housing Situation in Iran, 23, University of Fine Arts Journal. Coryphaeus architecture(2019),mahdavinezhad,first book Contemporary Iranian Architecture,amir(2016), bani masod Development in Iran’s housing policies , first book p256.
-Eismaeili Poor, Elham (2014),a research in housing concept with emphasis on changes on patterns of building from previous years till now ,movement to stability from instability ,Tehran,national lecture of civil planning and city managment and stable development.
-Ghorbani sisakht, Poormand and Yazdanpoor,Anahita(2013),a search in th contrast between housing architecture based on culture and Iran’s society’s identity , civil planning and city development conference with the emphasis on  from rural architecture to sustainable architecture , Mashhad ,higher education institution of Khavaran .
-Haeri,Mohammad reza(1996),today’s housing design in Iran and  essentials of traditonal houses’ architecture, magazine .
-Hoseinzade dalir ,karim (1996),housing consumption from previous years till now ,series of articles of development in Iran’s housing ,traditional organization of lands and housing ,16-18 of Mehr , Tehran , second book, p64. Interview with Saremi, Abadi magazine ,55 nu, p127 .Interview withMirmiran(2004) ,Hamshahri newspaper ,3592 nu.
-Mokhber, Abbas (2017), dimensions of social housing , translation of sociable economical document’s center,Tehran ,planning and budget organization publication.
-Molazade,Mohammadali(1996),international bank’s role in providing house ,sereis of articles of third lecture of development in housing policies, national organization of lands and housing , Tehran , second edition.
-Moien, Mohammad(1998), Tehran , persian dictionary ,7th edition.
-Memarian ,Tabarsa(2013), type and typology in architecture, scientific association of architecture and civil planning , 6th one , fall and winter .
-PoorAfkari,Ahmad(1995),delibration on sociable housing,series of articles of second lecture.
-Pirnia,Mohammadkarim(2005),stylistics of Iran’s architecture,Tehran,architect publication,forth edition.
-Pirnia,Mohammadkarim(2008),stylistics of Iran’s architecture,Tehran,soroush publication,first edition.
-Poor mohammadi(2015) ,planning of urban lands usage ,samt publicatiob, 11th edition.
-Poor mohammadi(2014) ,planning of urban lands usage , samt publication,12th edition.
-Tawfik, F. (1990). Collection, Topics and Methods of Urban (Housing), First Edition Center for Architecture and Urban Studies, Department of Housing and Urban Development, Tehran.
-Zabihi, H.; Habib, F and Rah(2011), The relationship between satisfaction with residential complexes and the impact of residential complexes on human relations (Case study of several residential complexes in Tehran), Quarterly Journal of City Identity, Year 5, Issue 8, Spring and Summer 2011.
-Ge, Jian, Kazunori, H., (2006), "Research on residential lifestyles in Japanese cities from the viewpoints of residential preference", residential choice and residential satisfaction. Landscape and Urban Planning, Volume 78, Issue 3, 9
-Rioux, L. and Werner, C., (2010), "Residential satisfaction among aging people living in place", Journal of Environmental Psychology, Volume 31, Issue 2, June 2011, pp. 158-169.
 
کاوش های جغرافیایی مناطق بیابانی
دوره 9، شماره 1
نشریه علمی کاوشهای جغرافیایی مناطق بیابانی. سال نهم، شماره اول، بهار و تابستان ۱۴۰۰
مرداد 1400
صفحه 173-201

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار