تحلیل همدید الگوهای انتقال گردوغبار به جو استان خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

توفان‌های گرد و غبار، یکی از پدیده‌های چیره در مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان به شمار می‌رود و با توجه به اثرات شگرف در مسائل اقتصادی- اجتماعی، سلامتی انسان و محیط زیست، به یک نگرانی جهانی تبدیل شده است. این توفان‌ها در بیشتر موارد از بادهای آشفته (جبهه‌ها و همرفت‌ها) و نیرومند و سایش سطوح بیابانی حاصل می‌شوند و مقادیر زیادی گرد و غبار را از سطوح نرم و ریز بیابان بلند می‌کنند و توانایی دید را به کمتر از 1000 متر می‌رسانند. به علت گستردگی و فراوانی رخداد گرد و غبار در استان خوزستان و مناطق غربی ایران در پژوهش حاضر به تحلیل سینوپتیک شرایط و الگوهای رطوبتی و فشاری، روزهای گرد و غبار (با دید افقی کمتر از 1 کیلومتر) در سطح استان خوزستان در دوره آماری 11 ساله (2000-2010) و دوره مطالعاتی فصلی(گرم و سرد) پرداخته شده است. جهت تحلیل و مطالعه داده‌ها در بازه زمانیˏ ساعتی(میزان دید افقی، رطوبت نسبی، بارندگی، سرعت و جهت وزش باد) از اداره کل هواشناسی استان خوزستان اخذ شده است. همچنین جهت منشأیابی و جهت حرکت پدیده، تصاویر ماهواره‌ای در روز اوج رخداد مورد تحلیل قرارگرفته است. برای شناسایی دقیق الگوهای پایدار و ناپایدار جو، مقادیر شاخص‌های ناپایداری بر اساس نمودارهای اسکیوتی تعیین و تحلیل قرار گرفته است. واکاوی نقشه‌ها حاکی از حاکمیت الگوهای پرارتفاع سطوح میانی جو، پشته مدیترانه‌ای و گسترش مداری آن در جهت شرق و افزایش شیب فشاری پرفشار عربی همراه با کاهش رطوبت و افزایش گرادیان هسته های پرسرعت است که در تشدید کاهش دید افقی در دوره اول تأثیرگذار بوده است. در دوره دوم (الگوهای فشاری پدیده گرد و غبار، پشته شرق آفریقا همراه با گردش واچرخندی، جوی پایدار را حاکم ساخته است. در بازه سوم مورد مطالعه، با کاهش فشار در ساعاتی از شبانه روز، در برخی از ایستگاه‌ها بارندگی به ثبت رسیده که علت آن تمرکز هسته‌ی بیشینه تاوایی نسبی بر جو جنوب غرب ایران می‌باشد. تصاویر ماهواره‌ای نیز جهت حرکت و گسترش ریزگردها از مناطق جنوبی عراق و شمال و مرکز عربستان را نشان داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Synoptic Analysis of Transfer Patterns of the Atmospheric Dust to Khuzestan Province

چکیده [English]

Dust storms are one of the common phenomena in arid and semi-arid areas of the world. With regard to the heavy impacts of these storms on socio-economic issues, human health and environment preservation have turned into universal concerns. Dust storms mainly stem from powerful turbulent winds and air fronts or desert surface erosion. Through a storm, huge amounts of dust rise from the soft and fine surface of deserts, and visibility falls below 1000 meters. Due to the prevalence and the high frequency of dust storms in Khuzestan province and other eastern areas of Iran, the present study aims at the synoptic analysis of the pressure and humidity patterns in those places during dusty days with a visibility of less than a kilometer in an 11-year statistical period from 2000 to 2010 as well as an experimental seasonal (hot and cold) period. The corresponding data were provided from the meteorological office of Khuzestan. They included information about horizontal visibility, relative humidity, precipitation, and wind speed and direction. Also, satellite images were used to determine the source and the direction of dust on the day when the phenomenon culminated. To identify the sustainable and non-sustainable atmospheric patterns, unsustainability indices were analyzed according to skew T graphs. Analysis of the maps indicated high-altitude patterns of the mid layers of the atmosphere, a Mediterranean ridge stretching to the east, an increase in the western high-pressure gradient along with a reduction in humidity, and an increase in the high-speed nuclei. This played a role to intensify the reduction of horizontal visibility in the first period. In the second period, dust pressure patterns, eastern African ridge, and anti-cyclonic circulatio led to a stable atmosphere. In the third step of the study, the pressure declined at certain times during the day, and some stations recorded precipitation. It was attributed to a relative in the southwest of Iran.  Satellite images showed the direction of the dust moving from the southern Iraq and northern and central Arabia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dust
  • Pressure patterns
  • Synoptic analysis
  • Khuzestan province