بررسی شکل و دانه‌سنجی ذرّات ماسه در مناطق داخلی و ساحلی ایران (مطالعة موردی: ریگ مرنجاب- ساحل جاسک)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه یزد

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه مازندران

3 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

ماسه در مطالعة فرسایش آبی و بادی، جایگاه ‌انکارناپذیری دارد و بررسی کیفی و کمّی آن در شناخت فرآیندهای غالب فرسایشی و کنترل آن نقش بسزایی دارد. در این تحقیق به بررسی کمّی و کیفی ذرّات ماسه به روش مقایسة تحلیلی بین دو منطقة ساحلی و مناطق داخلی پرداخته شده است. جهت دستیابی به‌ این هدف، دو محدودة مطالعاتی در جاسک و جنوب غرب ریگ مرنجاب، برگزیده و پژوهش در آن­ها آغاز شد.
 در این پژوهش، نخست از تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های توپوگرافی و اطّلاعات کتابخانه‌ای برای شناسایی و درک فضایی مناطق مورد نظر و آمار روزانة باد در ایستگاه‌های جاسک و کاشان جهت بررسی سرعت و جهت باد غالب و تعیین ارتباط قطر ذرّات ماسه با سرعت­های آستانه به ترتیب برای مناطق جاسک و مرنجاب، استفاده شد. سپس با بازدید میدانی و نمونه­برداری از ماسه‌های واقع در مناطق ساحلی و مناطق داخلی ایران، نمونه‌ها به آزمایشگاه منتقل شده و با استفاده ‌از تکنیک­های دانه‌سنجی و شکل­سنجی، نمونه ماسه‌های منتخب در دو منطقة مطالعاتی، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت.
 نتایج نشان داد که علیرغم تشابه فراوان در گرانولومتری دانه‌ها، تفاوت‌های ساختاری زیادی در مورفوسکوپی دانه‌های مناطق داخلی و ساحلی وجود دارد؛ به طوری­که مطالعات شکل­سنجی نشان دهندة آن بود که ذرّات ماسه در نمونه‌های ساحلی جاسک، از شفافیّت و درخشندگی بالاتری نسبت بهنمونه‌های منتخب از منطقة مرنجاب برخوردار است. از طرفی در نمونه ذرّات ماسه‌های مرنجاب سوراخ‌های بیشتری دیده می­شود که این سوراخ­ها در اثر برخورد ذرّات ریز ماسه- که این برخوردها نیز عمدتاً ناشی از باد است- به وجود آمده­اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The granulometry and morphoscopy of sand particles in the internal and coastal areas of Iran: A case studyof Maranjabrigcoast, Jask

نویسندگان [English]

  • ali shahriar 1
  • Ghasem Lorestani 2
  • Mehran Maghsoudi 3
چکیده [English]

Sand has a particular role to play in water and wind erosion.Studying this role qualitatively and quantitativelyis of importancefor recognizing dominant erosion processes and how to control them. The aim of this research is to make a qualitative and quantitative analytical comparison of sand particles function in the internal and coastal regions. In order to reach this goal, Jask study area with the criterion of coastal erosion (as a representative of coastal areas) and the study area in the south west of Maranjab Rig in the sand wind erosion (as a representative of internal regions) were selected for our case study. Satellite images, topographic maps and data library were prepared to identify and understand the research areas. Daily wind statistics in Jask and Kashan Stations were obtained from the Meteorology Organization to review the dominant wind direction and speed as well as to find out the relationship between the diameter of sand particles andthe threshold speed for Jask and Maranjab regions respectively. 
In the next stage,through afield study and sampling of wind sands in the coastal areas, and to evaluate and analyze the differences and similarities between the two sand areas using techniques of granulometry and morphoscopy, the samples were transferred to the laboratory. The results show that, despite many similarities in seeds’granulometric characteristics, many differences are recognizable in the seeds’morphoscopictraits. The feasibility study indicates that the sand particles in Jask coastal sampleshave the clarity and brightness of the selected samples inMaranjab area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Granulometry
  • Morphoscopy
  • Jask
  • Maranjabrig

مراجع

احمدی، حسن، (1385)، ژئومورفولوژی کاربردی بیابان- فرسایش بادی، جلد دوم، انتشارات دانشگاه تهران.
سنایی اردکانی، سعید، (1384)، بررسی رسوبات لسی مناطق قپان و درة ناهارخوران استان گلستان از دیدگاه ویژگی‌های مورفوسکپی، شیمیایی و تحلیل شرایط رسوب­گذاری. مجلة علوم کشاورزی.
 عباسی، مرضیه، سادات  فیض نیا حمید رضا عباسی  یونس کاظمی و احمد  قرنجیک، (1390)، بررسی دانه‌بندی و کانی­شناسی رسوبات در منشأیابی تپّه‌های ماسه‌ای بلوچستان». تحقیقات مرتع و بیابان ایران،  3، ص 451-441.
 قانعی بافقی، محمّد جواد، یار احمدی علیرضا، (1390)، بررسی رابطة دانه‌بندی رسوبات تپّه‌های ماسه‌ای حسن آباد بافق با جهت باد فرساینده با استفاده از زمین آمار، نشریة مرتع و آبخیزداری»، مجلة منابع طبیعی ایران، دورة 63، 2، ص 248-235.
نگارش، حسین، لطیفی لیلا، (1388)، منشأیابی نهشته‌های بادی شرق زابل از طریق مورفوسکوپی و آنالیز فیزیکی و شیمیایی رسوبات. جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی،  1، ص 22-1.
یمانی، مجتبی، (1379)، ارتباط قطر ذرّات ماسه و فراوانی سرعت‌های آستانة باد در منطقة بند ریگ کاشان، پژوهش‌های جغرافیایی، 38، ص 132-115.
Aagaard, T., Orford, J., & Murray, A. S. (2007). Environmental controls on coastal dune formation; Skallingen Spit, Denmark. Geomorphology ; 83
Folk, R. L., Ward, W. C.(1957). Brazos River Bar: a study on the significance of grain size parameters. Journal of Sedimentary Petrology, 27, 3–26.
Folk, R. L. (1971). Longitudinal dunes of the Northwestern edge of the Simpson Desert, Northern Territory, Australia, 1. Geomorphology and grain size relationships. Sedimentology, 16, 4–54
 Guang,H. Guifang, Z., & Wenbin, Y. (2004). A quantitative analysis on the sources of dune sand in the Hulun Buir Sandy Land: application of stepwise discriminant analysis (SDA) to the granulometric data.
 Hesp, P. (2002). Foredunes and blowouts(2002), initiation, geomorphology and dynamics, Journal of Geomorphology, 48, 245–268.
Inman, D. L., (1952). Measures for describing the size distribution of Sediments. Journal of Sedimentary Petrology, 22, 125–145.
Krumbein, W. C., Pettijohn, F. J., (1938). Manual of Sedimentary Petrography. Appleton-Century Crofts, New York, 549 p.
Mc Laren, P. (1981). An interpretation of trends in grain size measures. J. Sediment. Petrol, 51 (2), 611–624.
Psuty, N. P. (1989). An application of science to the management of Coastal dunes along the Atlantic coast of the USA. In: Gimmingham,
Sherman, D. J., Bauer, B. O. (1993). Dynamics of beach–dune system. Progress in Physical Geography, 17, 413–447.
Short, A. D., Hesp, P. A. (1982). Wave, beach and dune interactions in southeastern Australia. Marine Geology, 48, 259–284.
Terzaghi, K., (1955). Influence of geological factors on the engineering properties of sediments. Economic Geology,50th Anniversary Volume, pp. 557
Trask, P. D. (1932). Origin and Environment of Source Sediments of Petroleum. Gulf Publishing Company, Houston, 323 p.
Krumbein,W. C. (1959), the “sorting out” of geological variables illustrated by regression analysis of factors controlling beach firmness. J. Sediment. Petrol. 20 pp. 575–587.
Zaady, E., Dody, A., Weiner, D., Barkai, D., & Offer, ZY. (2008). A comprehensive method for Aeolian particle Granulometry and micromorphology analyses.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار