تحلیل اکولوژی شهر تهران با تأکید بر شاخص‌های اکولوژی امنیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه هرمزگان، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان بلوچستان، ایران

10.29252/grd.2018.1245

چکیده

     امروزه گسترش شهرها باعث تغییر قابل توجه‏ای در استفاده از زمین و عوامل محیطی، به‌ویژه در بیشتر شهرهای بزرگ ‌شده است. در مراحل توسعه، پایداری سامانه‌های اکولوژیکی شهرها از اهمیت زیادی برخوردار است. ایجاد شهر اکولوژیکی راه‌حل مناسبی در مدیریت و برنامه‏ریزی برای شهروندان و محیط شهری تلقی می‌شود. بنابراین هدف این پژوهش بررسی و تحلیل اکولوژی شهری در سطح مناطق 22 گانه شهرداری تهران است. روش پژوهش از نوع توصیفی ـ تحلیلی است. به‌منظور تحلیل اکولوژی امنیتی شهر تهران و با توجه به سؤال پژوهش، مراحل پژوهش به دو بخش تقسیم می­شود. در بخش اول برای بررسی وضعیت امنیت اکولوژی امنیتی شهر تهران، 4 شاخص اقتصادی، مسکن، توزیع امکانات و شاخص­های معکوس شهری را انتخاب شد. سپس با استفاده از مدل آنتروپی به‌صورت جداگانه هر چهار شاخص وزن دهی شد و از طریق مدل ویکور تحلیل گردید. در نهایت برای رسیدن به اجماع کلی در یافته­های مدل، به تلفیق نتایج اقدام شد. سپس به‌منظور سنجش همین معیارها، پرسشنامه­ای تنظیم کرده و برای هر چهار بعد موجود به‌صورت جداگانه سؤالات را مطرح نموده و با استفاده از میانگین و انحراف معیار پاسخنامه در نرم­افزار SPSS به بررسی اکولوژی امنیتی شهر تهران شد. نتایج بخش مدل تحقیقی ویکور که بر پایه داده­های آماری سازمان آمار و آمارنامه شهرداری تهران است نشان داد که مناطق شمالی شهر از وضعیت اکولوژیکی بهتری نسبت به مناطق جنوبی شهر برخوردارند. مناطق 1، 3، 4 دارای بهترین وضعیت و مناطق 15، 17 و.. دارای وضعیت ناامن اکولوژیک در اکثر شاخص­ها هستند. یافته­های حاصل از پرسشنامه وضعیت اکولوژیک نیز بر همین منوال است. مناطق 15، 17 و 21 در بدترین شرایط اکولوژیک قرار دارند و عامل اجتماعی نیز به‌عنوان مهم‌ترین و اثرگذارترین شاخص در بحث اکولوژی امنیتی مناطق شهر تهران مطرح است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Tehran ecology with an emphasis on security ecology indicators

نویسندگان [English]

  • Ahmad Pourahmad 1
  • Nasrin Abazari 2
  • Asghar Heidari 3
  • Hadi Ghanizadeh Ghasemabadi 4
1 Professor of Geography and Urban Planning, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Master's Degree in Land Planning University of Hormozgan, Bandar Abbas, Iran
3 Ph.D. in Geography and Urban Planning, University of Tehran, Iran
4 Master's Degree in Geography and Urban Planning, University of Sistan Baluchestan, Zahedan, Iran
چکیده [English]

This study provides an analysis of urban ecology in 22 districts of Tehran municipality. The research method is descriptive-analytic. In order to analyze the security ecology of Tehran and according to the research question, the research stages were divided into two parts. In the first section, four economic indicators, housing, facilities distribution, and urban reversal indicators were selected with which to examine the security status in Tehran's security ecology. Then, using the entropy model, each of the four indexes was weighted individually and analyzed using the Vicon model. Eventually, in order to achieve a general consensus in the model findings, the results were combined. Then, a questionnaire was prepared for measuring these criteria, and, for each of the four available dimensions, the questions were asked separately. Using means and standard deviations, the SPSS software analyzed the security ecology of Tehran. The results of the WIKUR research model, based on the statistical data from Tehran Municipality Statistics and Statistics Organization, showed that the northern parts of the city have a better ecological status than its southern districts. Districts 1, 3, 4 have the best conditions, and districts 15, and 17 have an ecologically unsafe status in most of the indicators. The findings of the ecological status questionnaire were similar. Districts 15, 17 and 21 are in the worst ecological conditions. Social factors were also considered as the most important and effective indicators in the field of security ecology of the city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban ecology
  • Security ecology
  • Districts of Tehran
  • Vikor model
افروغ، عماد(1377)، فضا و نابربرای‌های اجتماعی، رساله دکتری گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس تهران.
آمار و اطلاعات شهر و شهرداری تهران(1390)، شاخص‌های محیط‌زیست شهری.
بهرام­سلطانی، کامبیز(1376)، مجموعه مباحث و روش­های شهرسازی، نشر مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، چاپ اول، تهران
خوش­فر، غلامرضا (1390)، بررسی میزان احساس امنیت و چگونگی مشارکت مردم در برقراری امنیت، ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، دوره 15، شماره 7-8.
رضایی، رحیم؛ پوراحمد، احمد(1388)، نقش تمرکز فعالیت­های اقتصادی در افزایش کلان­شهر تهران، فصل­نامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، ش 5
رهنمایی، محمدتقی، پورموسی، سید موسی(1385)، بررسی ناپایداری­های امنیتی کلان­شهر تهران بر اساس شاخص­های توسعه پایدار شهری، مجله پژوهش­های جغرافیایی، ش 57
ساسان­پور، فرزانه(1390)، مبانی پایداری توسعه کلان‌شهرها با تأکید بر کلان‌شهر تهران، نشر مرکز مطالعات برنامه­ریزی شهر تهران، تهران
شیعه، اسماعیل(1379)، جزوه مفاهیمی از برنامه­ریزی مجتمع زیستی، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران
صالحی، اسماعیل (1390)، برنامه­ریزی و طراحی محیطی امنیت در محیط‌زیست شهری، انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیارهای کشور.
صفوی، یحیی(1381)، مقدمه­ای بر جغرافیای نظامی ایران، تحلیل جغرافیایی امنیت تهران، نشر دانشگاه امام حسین، جلد پنجم.
عزت‌الله، مافی؛ وطن­پرست، مهدی و محمدحسن رضوی(1391)، بررسی ساخت اکولوژیکی شهر مشهد، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، ش 18؛ مشهد.
قرایی، فریبا، جهانبانی، نفیسه و نازیلا رشیدپور(1389)، بررسی و سنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری(نمونه موردی: مناطق 2 و 11 تهران)، نشریه آرمان‌شهر، ش 4
کارگر، بهمن(1389)، فضا، جامعه و امنیت اجتماعی در حاشیه جنوبی کلان­شهر تهران(شهرستان اسلامشهر)، نشریه مطالعات امنیت اجتماعی، ش 22
لطیفی، غلامرضا، بساطیان، سید محمد(1391)، پیامدهای امنیتی ناشی از تمرکزگرایی در کلان‌شهر تهران، مجله جامعه پژوهی فرهنگی، ش 1.
نویدنیا، منیژه(1389)، اولویت امنیت شهروندان در مناطق مختلف شهر تهران، نشریه نگرش­های نو در جغرافیایی انسانی، ش 2.
Britannica - Millennium 4th Edition. Copyright, 1994
Guattari, F. The Three Ecologies. Trans. Ian Pindar & Paul Sutton, London & New Brunwick, NJ: The Athlone Press, 2000.
Han, B. Liu, H. Wang, R, (2015), Urban ecological security assessment for cities in the Beijing–Tianjin–Hebei metropolitan region based on fuzzy and entropy methods, Journal of Ecological Modelling, Volume 318, Pages 217-225.
Kattel, Giri R, Elkadi, Hisham, Meikle, Helen (2013), Developing a complementary framework for urban ecology, Urban Forestry Urban Greening.
Liu, Yan-sui, Bei-cheng Xiac, Guan-wei Zhaoa(2009) Urban ecological security assessment and forecasting, based on a cellular automata model: A case study of Guangzhou, China, International Journal on Ecological Modelling and Systems Ecology.
Puay Yok Tan, Abdul Rahim bin Abdul Hamid (2014), Urban ecological research in Singapore and its relevance to theadvancement of urban ecology and sustainability, Landscape and Urban Planning. 
Qing Chang, Dan Liu (2015), Ecological security research progress in China, Acta Ecologica Sinica, p.p 111–121.
Wu, Jianguo, Xiang, Wei, Zhao, Jingzhu (2014), Urban ecology in China: Historical developments and future directions, Landscape and Urban Planning, pp 222–233.